Stary cmentarz. Ma być lepiej

Oława. Będą zmiany

Patrząc na niektóre miejsca na cmentarzu przy ulicy Zwierzynieckiej, trudno nie oprzeć się wrażeniu, że brakuje na nim zasad sytuowania i wielkości nagrobków. Duże nagrobki w kwaterze dla dzieci, pomniki postawione w poprzek alejek, ogromne nagrobki, zabierające połowę alejki i obłożone betonowymi płytami, albo obudowane kamienną kostką, powodujące nierówności. W niektórych miejscach odległość pomiędzy nagrobkami jest tak mała, że trudno przejść.

I tak jest od lat, pomimo, że te kwestie regulują przepisy, m.in. ustawa o cmentarzach i chowaniu zmarłych oraz akt wykonawczy do ustawy - rozporządzenie ministra infrastruktury, a także prawo miejscowe - na przykład uchwała Rady Miejskiej w sprawie regulaminu cmentarza oraz umowa w sprawie zarządzania cmentarzami komunalnymi, zawarta pomiędzy miastem a firmą Stanisława Jaśnikowskiego. Właścicielem cmentarzy jest jednak miasto i to samorząd ma obowiązek dbania o wygląd nekropolii.

Wszystko wolno?

W Oławie te przepisy wydają się nie obowiązywać. Zwłaszcza zapisy, że do każdego grobu powinno być dojście, przejście pomiędzy grobami powinno wynosić co najmniej pół metra, a nawierzchnia alejek ma być utwardzona. Łamany jest zapis, że nagrobek nie może przekraczać granic powierzchni grobu. Wiele nagrobków nie tylko wykracza poza ustawowe granice, ale są jeszcze nielegalnie podwyższone. Przy pracach remontowych niszczy się zieleń, uszkadza sąsiednie nagrobki. Praktycznie bez kontroli można na cmentarzu sadzić krzewy i stawiać ławki. Wystarczy się dogadać z sąsiadem. Czasem jednak sąsiedzi nie mogą dojść do porozumienia.W takich sytuacjach powinien wkroczyć zarządca.

Co wokół, ich nie interesuje

- Na kwaterze grobów dziecięcych leży moja córka, niedawno usunięto jeden z takich małych grobów, a w jego miejscu powstał nowy grób zmarłego, starszego niż otoczenie, ale też znacznie większy - pisze w skardze do Urzędu Miejskiego oławianin Janusz Kordys, od lat starający się o poprawę sytuacji na cmentarzu. - Nagrobek jest też znacznie wyżej niż otoczenie. Wygląda na to, że pomiędzy małymi, normalnymi grobami dziecięcymi, predestynuje niemal do miana pomnika, wyróżniającego się znacznie od otoczenia, a żadną figurą kultu nie jest. Nagrobek wysoko i szeroko postawiono, obudowując kostką kamienną, wzmocnioną po bokach cementem. Bardzo solidna robota! To podwyższenie wokół nagrobka sprawia utrudnienie w dostępie do okolicznych małych nagrobków oraz sprawia niebezpieczeństwo wypadku osobom niepełnosprawnym, jak i sprawnym. Odstępy pomiędzy grobami nie zostały zachowane, zgodnie z obowiązującymi przepisami.

Błoto i bałagan

Zdaniem wielu oławian i gości, odwiedzających nekropolię przy ulicy Zwierzynieckiej, zmiany na starym cmentarzu komunalnym są niezbędne. Renowacji wymagają mur cmentarny i alejki. Rażą wysoka trawa, dziury w alejkach, błoto, kałuże, leżące w nieładzie betonowe elementy. Pojawiają się sugestie, że zmianom powinien ulec także sposób egzekwowania obowiązków zarządcy przez miasto oraz sposób sprawowania kontroli przez firmę Stanisława Jaśnikowskiego nad zakładami kamieniarskimi i osobami prywatnymi, wykonującymi prace budowlane przy nagrobkach. Zarówno zarządca, jak i Urząd Miejski mają obowiązek ingerowania w przypadku samowolnie wprowadzanych zmian.

Wizyta na cmentarzu

Radni z Komisji Gospodarki Komunalnej, Mieszkaniowej i Ochrony Środowiska postanowili zająć się sprawą cmentarza, po skargach mieszkańców oraz pismach do Rady Miejskiej i burmistrza. 16 października wizytowali cmentarz przy Zwierzynieckiej. Akurat padał deszcz. Zobaczyli alejki w błocie, kałuże, niewykoszoną trawę. Odwiedzili także cmentarz wojenny z kontenerem na śmieci przy głównej alejce. Próbowali rozwikłać kwestię - do kogo należy opieka nad tym cmentarzem? Przedstawiciele miasta twierdzili, że do wojewody dolnośląskiego, który zleca to miastu. Nie przeszkodziło to jednak w umieszczeniu tam śmietnika, przeszkadzającego w "miejskiej" części cmentarza.

Podczas obchodu radni zauważyli także pewne zmiany na cmentarzu wojennym: trawę wykoszono, teren uporządkowano. Przy "starym" cmentarzu powstał nowy chodnik, jest dodatkowe wejście. To zmiany w dobrym kierunku.
Ustalono, że z cmentarza mają zniknąć śmietniki. Będą stały w wyznaczonym do tego miejscu, poza obrębem cmentarza. Stanisław Jaśnikowski obiecał, że będą tam przeniesione zaraz po Wszystkich Świętych. Teraz byłoby to kłopotliwe, bo trwa przedświąteczne porządkowanie grobów, a mieszkańcy są przyzwyczajeni do dotychczasowej lokalizacji kontenerów.
Zdaniem zarządcy cmentarz jest w dobrym stanie, a nagrobki usytuowane niezgodnie z wytyczonymi alejkami postawiono głównie w latach 70. ubiegłego wieku. Tymczasem, jak wynika z dat na tablicach, część nowych grobów - zbyt dużych i postawionych niezgodnie z układem alejek - stanęło już za czasów zarządzania nekropolią przez firmę Jaśnikowskiego.
Radni pytali o remont alejek i rozbudowę parkingu przy cmentarzu. Witold Niemirowski powiedział, że miasto planuje remont alejek w ciągu najbliższych trzech lat. Na parking na razie nie ma pieniędzy.

Regulamin cmentarza i umowa z miastem

Na posiedzeniu komisji komunalnej jej przewodniczący Arkadiusz Kwiatkowski przypomniał  najważniejsze zapisy regulaminu cmentarza i przepisach ogólnych. Nagrobek nie może wychodzić poza miejsce grzebalne, na wykonanie jakichkolwiek prac musi być zgoda zarządcy cmentarza, który ma egzekwować, czy spełniono wymagania, dotyczące wielkości nagrobka. Na cmentarzu zakazuje się zakłócania porządku, wysypywania odpadów poza kontenery oraz samowolnego usuwania i sadzenia drzew oraz krzewów. Obowiązki zarządcy wynikają z przepisów ustawowych. Zarządca ma też prawa: egzekwuje przepisy regulaminu i może wystąpić do sądu o nałożenie sankcji, np. na dysponenta grobu, który nie respektuje przepisów. Nadzoruje budowę pomników i sprawdza, czy są właściwie stawiane. Cmentarz wojenny nie wchodzi w zakres umowy miasta z zarządcą. Wchodzą natomiast parkingi przed cmentarzami na Zwierzynieckiej i Ofiar Katynia. Radni uznali, że obecnego stanu cmentarza (ustawienia nagrobków) już nie da się zmienić, ale na przyszłość należy jasno przypominać obowiązujące zasady i po prostu ich przestrzegać.
Kto nadzoruje zarządcę cmentarza? Takie pytanie również zadali radni. Zgodnie z umową pomiędzy zarządcą a miastem, nadzór nad działalnością zarządcy sprawuje Wydział Gospodarki Komunalnej, Mieszkaniowej i Ochrony Środowiska UM. Zarządca ma obowiązek udostępniania mu wszelkiej dokumentacji i udzielania wyjaśnień.

Jak przestrzegać przepisów?

- Musimy usystematyzować zasady stawiania nowych nagrobków - mówił Arkadiusz Kwiatkowski. - Z regulaminu wynika, że zarządca ma instrumenty do egzekwowania przepisów. Widać, że nie jesteśmy bezsilni. Zarządca powinien odbierać prace przy stawianiu nagrobków, tak jak odbiera się roboty budowlane - sprawdzić wymiary i plan, oraz czy nie zakłócają porządku cmentarza. Warto ustalić te reguły z kamieniarzami i informować ich o konsekwencjach za nieprzestrzeganie przepisów. Warto tworzyć normy zabudowy, aby nagrobki były logicznie układane. Teraz nie panujemy nad sytuacją. Są przepisy, pozostaje jednak kwestia wcielenia ich w życie.
Bogusław Jazienicki, naczelnik Wydziału Gospodarki Komunalnej, Mieszkaniowej i Ochrony Środowiska, mówił, że kamieniarze podpisują oświadczenie o znajomości parametrów cmentarza, ale zdarzają się zbyt duże pomniki.
Przyznał to także Stanisław Jaśnikowski. Jego zdaniem jest kilkanaście spraw nieprawidłowego postawienia nagrobka (podwyższenia, nierówna kostka wokół itp.), ale nie można dotrzeć do dysponentów grobów. - Nie ma innych większych problemów - mówił zarządca. - Tam, gdzie można - poprawiamy. Nie wszędzie się da, są pozostałości z dawnych lat, nie wszyscy dopasowują się do starych nagrobków, choć wskazuję, co trzeba np. obniżyć.

 Deklaracje zmian

Stanisław Jaśnikowski zadeklarował, że jest możliwość ustalenia i dopasowywania przyszłych nagrobków do linii zabudowy. To ma być najważniejsza zmiana. Mieczysław Koprowski proponował, aby na tablicy przed wejściem na cmentarz informować o bezwzględnym zakazie prac przy nagrobkach bez zgody zarządcy. Teraz jest tablica informująca, że zarząd cmentarzy nie odpowiada za kostkę wokół grobów, nasadzenia i ławki. Janusz Kordys zaproponował prowadzenie rejestru prac budowlanych i egzekwowanie ich właściwego wykonania. Mówił o innych gminach, gdzie ponadwymiarowe nagrobki są rozbierane przez pracowników zarządcy.
- Największym problemem są alejki - mówił Jaśnikowski. - Ciągle słyszę skargi na błoto. Zróbmy alejki, naprawmy mur, a będzie dobrze. Od lat mówi się o konieczności odrestaurowania muru cmentarnego, to poważna sprawa.
Zastępca burmistrza Witold Niemirowski twierdził, że miasto wie o potrzebie naprawy muru, ale remont cmentarza zaczyna od alejek. W 2013 roku ma być wydane na ich budowę 150 tys. zł. Do 2015 mają być gotowe wszystkie. Następne kroki to próba remontu zabytkowego muru.
Zastanawiano się nad propozycjami Teresy Osych i Janusza Kordysa, aby upamiętnić pierwszych, powojennych mieszkańców Oławy, oraz zadbać o opuszczone groby dawnych nauczycieli, albo uczcić ich pamięć tablicami na murze. Andrzej Mikoda zaproponował utworzenie cmentarza wirtualnego, z rejestrem wszystkich grobów - nowych i starych.
Główne wnioski z posiedzenia komisji: należy uzgodnić z zarządcą nadzorowanie pracy firm kamieniarskich oraz wywiesić tablicę o zakazie samowolnych działań.

Na wojenny od wojewody

- Cmentarz wojenny jest we władaniu wojewody - mówił Witold Niemirowski. - Dostajemy na niego 4800 zł rocznie. Przetarg na utrzymanie terenów zielonych wygrała firma "Akme-Bis".  
Bogusław Jazienicki: - Więcej dajemy firmie sprzątającej. Odrestaurowaliśmy jedną tablicę, a chcemy odnowić wszystkie i wystąpiliśmy do wojewody chociaż o część środków. Resztę dołoży miasto. W stu procentach nie będziemy tego finansować.
Radni pytali, dlaczego cmentarz uporządkowano dopiero po publikacjach w prasie. Zdaniem Jazienickiego, to przypadek, że te terminy się pokryły.

A na nowym...

Kilka dni temu przyszedł do redakcji list, skierowany także do przewodniczącego Rady Miejskiej i burmistrza Oławy. Ryszard Kotowicz opisuje swoje wrażenia z wizyty na tzw. nowym cmentarzu komunalnym, przy ul. Ofiar Katynia. Temat jakby skądś znany. Nierówne alejki, obudowane kostką nagrobki, trudności z dojściem do grobów, cmentarz otwarty cały czas, niszczone oświetlenie...

Główne obowiązki zarządcy cmentarzy komunalnych (zgodnie z umową z miastem):

* utrzymanie czystości cmentarzy, kaplic, węzłów sanitarnych oraz chłodni;

* zamiatanie alejek, wykaszanie traw;
* wykaszanie mogił zaniedbanych i przeznaczonych do likwidacji jak również pasa zieleni, o szerokości do 5 metrów, bezpośrednio przylegającego do terenu cmentarza;
* odchwaszczanie alejek i terenów wokół drzew oraz nasadzeń i dbanie o drzewa;
* konserwacja i drobne naprawy obiektów, urządzeń, instalacji, ogrodzenia i nawierzchni alejek;
* usuwanie skutków aktów wandalizmu;
* usuwanie opadłych liści oraz odśnieżanie i zwalczanie śliskości na chodnikach, dojściach i dojazdach do cmentarza oraz na głównych alejkach i parkingu;
* dbanie o opróżnianie kontenerów na odpady;
* dozór i konserwacja oświetlenia;
* wyposażenie kaplic w elementy dekoracyjne, niezbędne podczas ceremonii pogrzebowych;
* konserwacja nagłośnienia kaplic;
* pomiary instalacji elektrycznej;
* prowadzenie książek obiektów budowlanych, zlokalizowanych na cmentarzach (zgodnie z ustawą "Prawo budowlane");
* przeglądy techniczne obiektów budowlanych i instalacji;
* usuwanie drobnych zastoisk wody opadowej (kałuże), w tym udrożnianie studzienek kanalizacyjnych;
* odnawianie i uzupełnienie tabliczek z oznaczeniem poszczególnych kwater;
* kontrole urządzeń technicznych i ich obsługa.

Tekst i fot.: Monika Gałuszka-Sucharska