Segregujemy i... nie marnujemy

Każdy mieszkaniec Polski w ciągu roku wytwarza ponad 300 kg odpadów. Do niedawna większość z nich trafiało na składowiska odpadów lub było porzucanych np. w lasach, ale w momencie, gdy dostrzeżono, że w ten sposób marnujemy surowce, na znaczeniu zyskała inna forma ich zagospodarowania – recykling.

Odpady są olbrzymim problemem środowiskowym. Nie tylko szpecą krajobraz, zanieczyszczają wodę powierzchniową, podziemną oraz glebę, ale mają także olbrzymi wpływ na bioróżnorodność. W Internecie jest cała masa fotografii przedstawiających zwierzęta zaplątane w foliówki, z głowami wetkniętymi w plastikowe przedmioty czy też pożerające odpady. Wstrząsające są fotografie martwego albatrosa, wypełnionego ogromną ilością plastikowych odpadów, oraz foki, która niczym naszyjnik nosi na szyi plastikowy fragment jakiegoś przedmiotu. Wielka Pacyficzna Plama Śmieci Odpady możemy znaleźć wszędzie: w górach, w lasach, na polach, nad jeziorami, a nawet w morzach i oceanach. Do tych ostatnich miejsc trafiają one głównie z lądu. Naukowcy oszacowali, że 95% wszystkich plastikowych odpadów trafia do oceanów za sprawą jedynie dziesięciu rzek, z czego osiem znajduje się w Azji, a dwie w Afryce. Przyjęto również, że jeśli zużycie plastiku będzie postępowało w niezmiennym tempie, to w roku 2025 na tonę plastiku w oceanach będą przypadały 3 tony ryb, a w roku 2050 plastik będzie ważył więcej niż ryby. Problem dryfujących śmieci jest zatem bardzo poważny. Potwierdza to m.in. fakt istnienia na Oceanie Spokojnym (między Hawajami a Kalifornią) Wielkiej Pacyficznej Plamy Śmieci, czyli olbrzymiego obszaru, składającego się przede wszystkim z plastiku. Oszacowano, że jego waga odpowiada wadze 500 samolotów typu Boeing 747, a powierzchnia jest sześciokrotnie większa niż powierzchnia naszego kraju. Ze względu na negatywny wpływ na środowisko, w ostatnim czasie problem plastikowych śmieci był szeroko dyskutowany na arenie międzynarodowej. Efektem tego jest przyjęta pod koniec marca 2019 r. przez Parlament Europejski dyrektywa, zakazująca sprzedaży na terenie Unii Europejskiej produktów jednorazowego użytku wykonanych z tworzyw sztucznych, takich jak np.: widelce, noże, łyżki, pałeczki, talerzyki, słomki do napojów, patyczki do uszu, patyczki do balonów, pojemniki do żywności oraz styropianowe kubeczki do napojów. Segregacja to podstawa! Nie trzeba jednak dryfować po oceanie, by dostrzegać problem zalegających śmieci. Wystarczy wybrać się na wycieczkę po okolicy, aby wrócić z niej ze wspomnieniami zalegających w różnych miejscach odpadów. Co się z nimi dzieje? Porzucone w środowisku odpady rozkładają się bardzo długo, w niektórych przypadkach nawet kilkaset lat. Przykładowo czas rozkładu paragonu wynosi 4 miesiące, gumy do żucia 5 lat, opony – 80 lat, puszki aluminiowej – 200 lat, foliówki – 300 lat, a słomki do napojów – 700 lat. To samo działo się z odpadami, które w nie tak odległej przeszłości w przeważającej większości były pozostawiane na składowiskach odpadów. Dziś odchodzi się od tej metody zagospodarowania odpadów na rzecz recyklingu. Obecnie składujemy jeszcze blisko 40% wytworzonych odpadów, blisko 30% poddajemy recyklingowi, a pozostałe spalamy w spalarniach odpadów lub kompostujemy. Jednak zdecydowanie najbardziej pożądaną metodą ich zagospodarowania jest wykorzystanie zawartych w nich surowców w procesie recyklingu. Zgodnie z obowiązującym prawem (ustawa o utrzymaniu porządku i czystości w gminach) do 2020 r. musimy zwiększyć recykling do 50%. Właśnie temu ma służyć segregacja odpadów. Od lipca 2013 r. zadanie dotyczące zagospodarowania odpadów od mieszkańców przejęła gmina, która sama decydowała o tym, w jaki sposób będzie odbywała się na jej terenie gospodarka odpadami i jakie zasady segregacji będą wdrożone. Ustawa nie wskazała bowiem, czy plastik ma być zbierany w jednym worku z papierem, czy też wszystko trzeba gromadzić oddzielnie. Takie podejście powodowało wiele komplikacji, nie tylko dla mieszańców, którzy przemieszczając się po kraju, mieli styczność z różnymi modelami segregacji i popełniali błędy, ale również dla firm zagospodarowujących i przetwarzających odpady. Sytuację ma zmienić nowelizacja ustawy z lipca 2017 r., która wprowadziła na terenie całej Polski jednolity system segregacji odpadów.   Pięć kolorów recyklingu Samorządy mają czas na wdrożenie jej zapisów do 30 czerwca 2021 r., a mieszkańcy na wymianę lub oznakowanie pojemników do 30 czerwca 2022 r. Zgodnie z nowym systemem, na terenie całego kraju do pojemnika albo worka w kolorze żółtym trafią odpady z metali i tworzyw sztucznych, z papieru do niebieskiego, ze szkła do zielonego, a odpady ulegające biodegradacji do brązowego. Z założenia segregacja odpadów ma być dokonywana "u źródła", czyli przez mieszkańców, stąd też, aby ich zachęcić do jej dokonywania, zmniejszono dla tej grupy stawki za wywóz śmieci. Celem tych zmian jest zwiększenie poziomu odzysku surowców wtórnych i przygotowania do ponownego użycia: papieru, metali, tworzyw sztucznych i szkła, a tym samym wyeliminowanie wielu błędów związanych z segregacją odpadów i polepszenie jakości surowca przekazywanego do recyklingu. Dzięki recyklingowi zmniejsza się zużycie zasobów naturalnych, takich jak ropa naftowa i woda, redukuje się zapotrzebowane na energię, a także ogranicza emisję zanieczyszczeń do atmosfery. Co się dzieje z odpadami? Odpady, które zostały właściwie posortowane, trafiają do przedsiębiorstw zajmujących się ich recyklingiem. Są to np. huty szkła, papiernie, a także zakłady przetwarzania tworzyw sztucznych. W nich, w zależności od potrzeb i dostępnej technologii, z odpadów wytwarzane są nowe produkty. Przykładowo ze zgromadzonej w pojemniku niebieskim makulatury powstaną papier gazetowy, wytłaczanki do jajek czy też kartony, a z uzyskanej z pojemnika zielonego stłuczki szklanej – nowa butelka, słoik bądź szklane kulki. Olbrzymie możliwości w recyklingu mają tworzywa sztuczne. Z butelek plastikowych mogą powstać włókna polarowe lub wypełniacze do poduszek, a z plastikowych opakowań po żywności np. wieszaki. Do wytworzenia gotowego produktu nie potrzeba ich dużo – kompletny strój sportowy, na który składają się spodenki i koszulka, może powstać z zaledwie 13 butelek. Ciekawostką jest, że piłkarze Realu Madryt w ubiegłym sezonie zagrali w strojach piłkarskich wykonanych z plastiku zebranego na plażach, który poddano procesom recyklingu. W związku z tym na ich koszulkach można było zauważyć napis "For the oceans". W ramach recyklingu przetwarzane są także inne odpady, np. zużyty sprzęt elektryczny i elektroniczny (pralki, lodówki, komputery), baterie, a nawet opony samochodowe. Z tych ostatnich powstają np. dywaniki do aut, wycieraczki czy też nawierzchnia boisk sportowych oraz placów zabaw. By jednak móc wykorzystać potencjał zawarty w odpadach, zwiększając przy okazji poziom recyklingu i redukując ilość składowanych odpadów, odpady należy bezwzględnie. Zadanie to nie jest trudne, a jeśli pozna się zasady, nie powinno to sprawiać problemów. Pamiętaj: segregacja odpadów jest drogą do recyklingu i... czystego środowiska.