Kolejna informacja pochodzi z 1743 roku i dotyczy pożaru, który strawił trzy gospodarstwa, zabudowania wolnego ogrodnika i cztery domy mieszkalne. Wiadomo, że w 1783 roku wieś dzieliła się na trzy części. Jedna znich należała do korony królewskiej i obejmowała 3 folwarki, szkołę, 32 domy i 297 mieszkańców. Na polach folwarcznych znajdowały się duże plantacje morwy. Druga część wsi była własnością Oławy. Należało do niej 13 zagród i 37 innych domów. Mieszkało tutaj 283 ludzi.
Mieszkańcy wsi mówiący po polsku jak i po niemiecku trudnili się głównie uprawą tytoniu. Ludność osiadła w części należącej do Oławy, miała także narzucone obowiązkowe powinności służebne wobec miasta, z których zwolniona została dopiero w 1819 roku. Od 1813 roku wieś dzieliła się na trzy części, z których pierwsza należała do Królewskiego Urzędu Skarbowego w Oławie. Druga część była własnością miasta. Trzecia część wioski została w 1813 roku zakupiona od Królewskiego Urzędu Ziemskiego przez okręgowego radcę sądowego, Samuela Steinmanna. Od tej pory majątek, do którego należał tzw. Duży, Mały i Nowy folwark, stanowił tzw. własność allodialną i był traktowany jako dobra rycerskie, z siedzibą właściciela, z prawem polowań na gruntach pańskich, połowu ryb na Odrze i Oławie oraz prawem wyszynku. Opieka nad mostem znajdującym się w tej części wsi pozostawała w gestii urzędu państwowego. Znajdowały się tu ponadto: cegielnia i młyn napędzany siłą pociągową. Do państwa należały istniejące na wsi gorzelnia, browar i szpital okręgowy. Niestety nie ma możliwości ustalenia, gdzie znajdowały się opisywane obiekty. Największy z folwarków - folwark książęcy - znajdował się za mostem prowadzącym przez rzekę Oławę przy trakcie wiodącym do Wrocławia. Obecnie znajduje się w tym miejscu przedszkole. Duży folwark był usytuowany w południowo-zachodniej części wioski (obecnie POM) i uległ znacznym zmianom nie zachowując swej XVIII-wiecznej zabudowy. Rzeka Oława posiadała w tym czasie kapryśną meandrową linię z licznymi starorzeczami i odnogami zwłaszcza w okolicach ulicy Oleandry. W pobliżu Odry na wschód od wielkich plantacji rozciągał się duży staw folwarczny wsi Baumgarten. Drugi staw tzw. Kuttel Teich znajdował się na wschód od obecnej ulicy Kilińskiego. Pozostał z niego fragment drogi na grobli prowadzącej wzdłuż rowu melioracyjnego i obsadzonej lipami. Ludność wsi w pierwszej połowie XIX wieku zajmowała się głównie uprawą i przetwórstwem lnu, rzepaku i tytoniu oraz pszczelarstwem. W 1845 roku miejscowość liczyła 125 domów i 1056 mieszkańców.
Kolejne informacje pochodzą z 1876 roku. Majątek ziemski Steinmannów przeszedł w ręce Louisa Pacully, kupca z Wrocławia. Dobra liczyły 508 ha wraz z łąkami i polami. Należały do nich: gorzelnia, cegielnia i parowy młyn. W 1905 roku powierzchnia majątku powiększyła się do 660 ha, a własnością Pacully była dodatkowo parowa mleczarnia. W 1912 roku wieś Baumgarten włączono w granice miasta. Opisywany majątek ziemski przeszedł na własność państwa pruskiego, a w 1921 r. stał się własnością miasta. W 1919 roku, na ziemiach należących do dawnej wsi, powstała filia Dolnośląskiego Doświadczalnego Gospodarstwa Rolnego (niezachowana), będącego zakładem o charakterze naukowym.
Ważną inwestycją było wybudowanie na Oławie dwu mostów w lalach 1926-27 (wg daty na balustradzie). W 1928 roku wzniesiono nowy budynek szkoły ewangelickiej - obecnie szkoła nr 4. Przez całe dziesięciolecia główna ulica wsi była ulicą Lipową (Lindenstrasse). Po wojnie przez kilka lat stosowano historyczną nazwę, zmieniając ją następnie na imię H.Sawickiej. Obecnie powróciliśmy do prawidłowej nazwy i ulica wysadzona pięknymi lipami jest znów ulicą Lipową. Spora część budynków opisywanej ulicy jest wpisana do rejestru zabytków architektury i budownictwa. Objęte ochroną są następujące obiekty nr: 2,3,3a, 4, 6,9,9a, 11,13, 14, 18,23,40,49, Oleandry nr 8.
Większość informacji do niniejszego opracowania uzyskano za pośrednictwem Państwowej Służby Ochrony Zabytków.
Przemysław Pawłowicz
Tekst ukazał się w Wiadomościach Oławskich nr 13/1992
Napisz komentarz
Komentarze