To było miejsce straceń

HISTORIA NIE Z PIERWSZYCH STRON GAZET

Około 800 lat temu na tym terenie szumiały rozło­żyste dęby. Okolica była raczej nie zamieszkała. Dopiero, gdy książę Henryk Brodaty las ten podaro­wał templariuszom, ci zaczęli organizować osad­nictwo. A zakon ten był mistrzem w zarabianiu pieniędzy. Produkcja zbożowa, zor­ganizowana w nowoczesny (jak na XIII wiek) sposób, przy­nosiła duże zyski. Jednocze­śnie zaczęły się pojawiać pro­blemy - ktoś kogoś zamordo­wał, okradł, podpalił itp. Gdy udało się ustalić i pojmać win­nego, należało go ukarać. Sądownictwo polskie, a w szczególności ślą­skie, ukształtowało się pod wpływem sądowych praktyk niemieckich. Prawo to przynieśli kolo­niści z Niemiec, masowo osiedlający się wśród ludności polskiej. Z biegiem czasu zwyczaje prawne osadników zaczęły się przyjmować tak powszechnie, że wyparły zwyczajowe prawo polskie. Procesy sądowe zaczęto prowadzić na wzór niemiecki. Według tych praw przyznanie się obwinionego do popełnienia przestępstwa stanowiło najważniejszy dowód w procesie. Ówcześni "prawnicy" wymyślili szereg sposobów, które wymuszały to przyznanie się. Szero­ko uznaną metodą wymuszania były tortury. Do zadawania bólu służyły przyrządy, z początku proste, a z biegiem czasu coraz bardziej udosko­nalane. Proces rozpoczynał się uwięzieniem człowieka podejrzanego. Więzień, w dzisiej­szym znaczeniu tego słowa, nie znano. Do prze­trzymywania uwięzionych służyły piwnice, lo­chy, wieże bramne, strażnice, a po wsiach - spi­chlerze, czasem chlewy.

Więzienie w Oleśnicy Małej stanowił ciemny loch, w budynku dzisiaj już nieistniejącym, w którym w roku 1900 istniał jeszcze słup z ciężkimi łańcuchami, do przywiązywania torturowa­nych. Jeśli przestępca przebywał dłużej w tym więzieniu, wskutek przedłużającego się śledz­twa, wychodził z niego prawie ślepy.
Na wsiach prawo są­downictwa było w rękach urzędników książę­cych, a później panów feudalnych. W określonym dniu przyjeżdżał książęcy urzędnik, nazywany wójtem i przed wszystkimi mieszkańcami okolicy rozstrzygał spory, ka­rał winnych. Te doraźnie zwoływane wiece sądowe odbywa­ły się pod gołym niebem, na obszernej polanie, pośród starych dębów, w rejonie dzisiej­szego skrzyżowania drogowego.

Na ziemi oławskiej największe posiadłości ziemskie, a tym samym najwięcej poddanych, mieli joannici z Oleśnicy Małej. Dlatego też częściej mieli okazję rozsądzać spory i karać złoczyńców niż inni feudałowie. W roku 1321, gdy komturem joannitów (oni, bowiem w 1314 roku przejęli komandorię oleśnicką po templariu­szach) został Kithil z Kithalicza, pozycja wójta zmniejszyła się wyraźnie. Rozstrzygał już tylko drobne zatargi. Jeżeli do trzech dni nie udało mu się ująć winowajcy, sprawę w swe ręce brał komtur i przy udziale ławników karał winnych. Wyroków śmierci ten sąd jeszcze nie mógł wyda­wać. Te zastrzegał sobie książę brzeski.