Panasiuk "Orlis" uhonorowany

Uroczystości rozpoczęły się mszą w Sanktuarium NMP Matki Pocieszenia - z udziałem kompanii reprezentacyjnej Wojska Polskiego z Brzegu oraz orkiestry. Bardzo ważny był udział członków najbliższej rodziny Klemensa Panasiuka, organizacji kombatanckich, przedstawicieli władz, młodzieży i pocztów sztandarowych. Przy grobie "Orlisa" odczytano Apel Poległych, tradycyjnie zakończony salwą honorową. W trakcie żołnierskiej uroczystości godnie uhonorowano pamięć zapomnianego Niezłomnego. O Klemensie Panasiuku Przemysław Pawłowicz pisał już na naszych łamach. Przypominamy  najważniejsze informacje: Po wkroczeniu armii sowieckiej do Polski, "Orlis" pozostał w konspiracji, nadal pełnił funkcję komendanta rejonu w Obwodzie AK-DSZ Włodawa, jednocześnie był dowódcą oddziału partyzanckiego, w lipcu 1946 został zastępcą komendanta Obwodu WiN (Zrzeszenie "Wolność i Niezawisłość"). To była nowa niepodległościowa organizacja podziemna, która - oprócz wielu innych - przejęła na siebie główny nurt walki o uratowanie polskiego podziemia i kraju. Na większości terenów Polski rok 1944 przyniósł zmianę okupanta. Po pokonaniu Niemców i ich sojuszników na terenach zajętych przez armię sowiecką natychmiast rozpoczynał się nowy terror. Znowu ruszyły transporty na Syberię, sowieci szybko wypełnili Polakami więzienia i byłe hitlerowskie obozy zagłady. Polskie podziemie zaczęło nową walkę, tym razem nie tylko z nowym okupantem, który przecież miał być sojusznikiem i aliantem. To była krwawa walka o przeżycie, o przetrwanie.

Lubelszczyzna (rejon działania Panasiuka) była obszarem wyjątkowo bezwzględnych represji i terroru. Oddziały podległe "Orlisowi" były bardzo aktywne. 13 listopada 1944 w okolicach wsi Babsk oddział AK, dowodzony przez Józefa Struga "Ordona", zorganizował zasadzkę, w którą wpadła jadąca w celu kolejnych aresztowań grupa operacyjna Milicji Obywatelskiej z Wytyczna, wraz z tamtejszym komendantem wojennym Armii Czerwonej. Pod silnym ogniem broni maszynowej partyzantów zginęło 7 milicjantów i dowodzący nimi oficer sowiecki. Kolejną akcją podziemia było rozbicie posterunku MO w Wytycznie. Konspiratorzy z miejscowej placówki zameldowali Komendzie Obwodu o brutalnym zachowaniu milicjantów wobec ludności, w związku z czym porucznik "Orlis" podjął decyzję o ich rozbrojeniu. W biały dzień, 1 czerwca 1945, oddział z zaskoczenia opanował i rozbroił posterunek MO (zdobyto 3 automaty, kilka karabinów i pistolet). Akcja nabrała dużego rozgłosu w terenie, co spowodowało dość szybki napływ w szeregi oddziału ukrywających się w okolicy ludzi, m.in. pięciu dezerterów z Ludowego Wojska Polskiego. (...) Klemens Panasiuk jest również częścią dziejów jednej z najbardziej niezwykłych akcji polskiego podziemia po II wojnie światowej. 17 lipca 1946 na szosie Lublin - Włodawa w okolicy Marysina doszło do wydarzenia wyjątkowego w skali całego kraju. Połączone oddziały "Jastrzębia" (WiN) i "Boruty" (Narodowe Siły Zbrojne) przypadkowo zatrzymały samochód, którym podróżowała siostra urodzonego pod Lublinem Bolesława Bieruta, który od 1947 był prezydentem RP. Zofia Malewska, bo o niej mowa, jechała autem z mężem, synem i synową. Uwięzienie krewnych Bieruta spowodowało ostrą kontrakcję władz. W rejon zajęty przez oddziały podziemia skierowano silne jednostki Urzędu Bezpieczeństwa i Korpusu Bezpieczeństwa Wewnętrznego. Uniknięto starcia zbrojnego. Z polecenia komendanta Obwodu Włodawa kpt. Z. Szumowskiego "Komara" (jego zastępcą był "Orlis") po dwóch dniach rodzinę Bieruta zwolniono. Kpt. "Komar" tak zapamiętał tamte dni: W połowie 1946 r. zgłosił się do mnie "Jastrząb" i zawiadomił, że ma w swoich rękach siostrę Bieruta i jej męża. Zasugerował, by zażądać od Bieruta wypuszczenia uwięzionych na Zamku Lubelskim akowców w zamian za uwolnienie tej pary. Moje stanowisko w tej kwestii było odmienne. Uważałem, że należy zwolnić rodzinę Bieruta bez stawiania żadnych warunków. W przeciwnym razie UB i milicja dokonają zmasowanej i bestialskiej pacyfikacji terenu, na której ucierpi jedynie ludność miejscowa. W rezultacie "Jastrząb" wypuścił zatrzymanych. Po tej akcji do powiatu włodawskiego wysłano kolejne oddziały operacyjne KBW i UB, które dokonały masowych aresztowań członków miejscowego podziemia. Zostali oni w większości przewiezieni do aresztu PUBP we Włodawie. (...) Wojenne i szczególnie powojenne losy "Orlisa" nie zostały dokładnie zbadane i opisane. Wobec szerokiej pacyfikacji Lubelszczyzny wielu żołnierzy niezłomnych i wyklętych postanowiło przerwać walkę. Niektórzy wyjechali na "Ziemie Odzyskane", inni potajemnie przedostali się na zachód, wielu zginęło w trakcie próby nielegalnego przekroczenia granicy państwa. Czasem zmieniali tożsamość, wielu skorzystało z namowy władz komunistycznej Polski i podjęło decyzję o ujawnieniu się - w zamian za wolność i deklarację, że nie podejmą dalszej walki. Nie wiemy, jakie były motywy porucznika Panasiuka. "Orlis" ujawnił się 22 kwietnia 1947 w Gdańsku, co wiemy z dokumentu archiwalnego o sygnaturze: "AIPN Gd, 00118/195 Wojewódzki Urząd spraw Wewnętrznych w Gdańsku, Oświadczenie z ujawnienia: Panasiuk Klemens, k. 8-13". Powodów takiej decyzji mogło być wiele. Trudno dzisiaj ustalić, jakie były najważniejsze. Pomimo decyzji o ujawnieniu, żonę "Orlisa" potraktowano surowo i bezwzględnie. Wyrzucono ją wraz z dziećmi z rodzinnego domu i nakazano osiedlić się na Warmii. Część rodziny mieszka tam do dzisiaj, ale żonie Mariannie udało się w 1963 roku odkupić swój własny dom (sic!) i powrócić w rodzinne strony. To kolejny przykład, że w ramach akcji "Wisła" przy okazji rozprawiano się z polskim podziemiem. Porucznik Panasiuk do swoich stron już nie powrócił.

Po latach znalazł się na terenie naszego powiatu - osiadł w Polwicy, położonej dzisiaj w gminie Domaniów. Być może było to wymuszone przez władze i uzależnione od losu najbliższych. Tego nie wiemy. Był lubianym człowiekiem, zdobył uznanie sąsiadów - również jako bardzo dobry weterynarz, W Polwicy założył nowy związek, jego córka obecnie tam mieszka, natomiast jej matka i partnerka Panasiuka zmarła w 2016 r. Życiorys Klemensa Panasiuka wymaga kolejnych badań, nie znamy wielu podstawowych dat, faktów, np. gdzie studiował po wojnie, w którym szpitalu zmarł i wielu innych. Z pozyskanych ostatnio informacji wynika, że zmarł w 1968 roku, we Wrocławiu, a przyczyną zgonu był nowotwór oka. (...) Klemens Panasiuk pozostał w Oławie niezauważony przez wiele lat. Szczęśliwym zbiegiem okoliczności w czasie ubiegłorocznego (2015 r.) listopadowego święta zmarłych, spotkałem na cmentarzu Tomasza Rożniatowskiego, zawodowego żołnierza, który zwrócił uwagę na grób AK-owca. Obydwaj, pomimo zainteresowania przeszłością, nie znaliśmy losów porucznika Panasiuka. Pierwsze pobieżne sprawdzanie w internecie pokazało, kto spoczął w Oławie. Nasze poszukiwania to materiał na inny artykuł, ale zbieranie danych, a przede wszystkim kontakt z rodziną "Orlisa" były niezwykłym przeżyciem. Szybko udało się ustalić, że pochodził z Polwicy, a tam już było łatwiej o kolejne informacje. Zaczynaliśmy niemal od "zera", ale dzisiaj jest już znacznie lepiej. Sprawa uporządkowania grobu jest już zrealizowana, w czym pomogło również założenie podstrony na facebookowym profilu Tomka. Zareagowała rodzina "Orlisa" i sprawy zaczęły się układać w logiczną całość. Pomocnych osób zaczęło przybywać. Dzięki Dorocie Świętej z oławskiego PCK przekazano wsparcie dla bliskich "Orlisa" w Polwicy. Przed nami jest jeszcze doprowadzenie do pośmiertnego odznaczenia i awansowania porucznika "Orlisa" na kolejny stopień oficerski. Musimy rozpocząć szeroką kwerendę w archiwach, czekamy również na dokumenty z IPN w Gdańsku. Przy okazji warto zwrócić uwagę na problem, który dotyczy zapewne całej Polski. Trwa żmudne ustalenie tożsamości wielu polskich bezimiennych bohaterów. A co z grobami tych, którzy przeżyli nawet długotrwałe wyroki? Jeśli po wielu latach zmarli śmiercią naturalną, a ich groby nie zostały opłacone, to zgodnie z prawem mogą być całkowicie zlikwidowane. Tak się niestety dzieje, to jest niezwykle smutne i przerażające...